تمرین درمانی
تمرین درمانی (Therapeutic exercise) شامل برنامه های تمرینی خاصی است که برای اصلاح نارسایی ها، بازگرداندن عملکرد اسکلتی-عضلانی و یا حفظ حالت رفاه بدن تجویز می شود. همچنین نوعی فعالیت بدنی است که برای درمان یا پیشگیری از آسیب ها و بهبود عملکرد اعضای بدن استفاده می شود.
تمرین درمانی یک مهارت اصلی است که حرفه فیزیوتراپی بر اساس آن استوار است و با تمرکز بر محدودیت ها و مشکلات جسمی بیماران انجام می گیرد.
انواع تمرین درمانی
ورزش درمانی عمدتاً به چند دسته تقسیم می شود:
تمرینات استقامتی
این تمرینات توانایی بدن را برای مقاومت در برابر فعالیت های طولانی مدت افزایش می دهد. به بیان خیلی ساده، به مدت زمانی که عضله می‌تواند ورزش را ادامه دهد، اشاره دارد. به طور کلی، در این نوع تمرین ورزشی هرچه استقامت عضلات بالاتر باشد، می‌تواند سلامت و تناسب اندام کلی شما را تا حد زیادی بهبود ببخشد.
تمرینات مقاومتی
این روش قدرت کلی بدن را افزایش می دهد و به سه شکل ایزوتونیک، ایزومتریک و ایزوکنتیک ارائه می شود. این تمرینات در دفعات کم و با وسایلی مثل توپ طبی، وزنه، دستگاه های سایبکس و… اجرا می شود. تمرینات مقاومتی باعث افزایش تراکم استخوان، افزایش جذب گلوکز در عضلات، بهبود کمردرد و پوکی استخوان، اثرات مطلوب بر دیابت و بهبود سرطان می شود.
تمرینات انعطاف‌پذیری
تمرینات انعطاف پذیری شامل کشش و حرکت هستند. این تمرینات به صورت آهسته و کنترل‌شده و تدریجی با هدف افزایش دامنه حرکتی انجام می‌شوند.
تمرینات تعادل و هماهنگی
این تمرینات برای اصلاح وضعیت بدن و کمک به تعادل بیشتر بدن تجویز می شوند.
هدف از تمرین درمانی
اهداف و مقاصدی که فیزیوتراپیست از تمرین درمانی در تکمیل فرآیند درمان فیزیوتراپی دارد در چند مورد ذیل خلاصه می گردد :
- آگاهی و فعال سازی عضلات
- تحرک و کشش
- ثبات و تقویت هسته بدن
- افزایش قدرت و استقامت بدن
- بهبود تعادل، حس عمقی و هماهنگی
- بالا بردن ظرفیت قلبی و عروقی
تمرین درمانی در آب
آب درمانی شامل انجام تمرینات و تکنیک‌های خاص فیزیوتراپی در آب برای کمک به تسکین درد، آرامش و تقویت عضلات، افزایش گردش خون و متعاقبا بهبود عملکرد است. آب درمانی شامل تمرینات خاصی است که در یک استخر آب انجام می‌شود. دمای آب معمولا ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتیگراد است. آب درمانی به طور کلی بیشتر بر روی حرکات آهسته و کنترل شده و با آرامش تمرکز دارد.
آب درمانی این امکان را می دهد که با درد کمتری ورزش کنید. دمای آب به کاهش درد کمک می‌کند و همچنین دامنه حرکتی بیشتری می‌دهد. علاوه‌براین، آب مقداری مقاومت طبیعی در برابر حرکات ایجاد می‌کند. در مورد عملی مانند چرخاندن بازو در مقابل خود فکر کنید. در خارج از استخر، این حرکت آسان است، اما وقتی آن را در آب امتحان کنید، حرکت بسیار کندتر است. بنابراین، هنگام ورزش در یک استخر گرم، مقاومت طبیعی در برابر آب دریافت می‌کنید که به بهبود قدرت عضلانی کمک می‌کند.
فواید و مزایای تمرین درمانی
مزایای اصلی تمرین درمانی شامل:
- افزایش سایز و تقویت بافت های عضلانی و استحکام کششی
- بهبود هماهنگی و زمان بندی گروه های عضلانی
- کاهش آتروفی
- بهبود واکنش ها، بکارگیری و استقامت عضلات
- کاهش تورم و آدما
- تقویت و افزایش یکپارچگی بافت های هم بند
- افزایش گردش جریان خون برای تسریع روند بهبود بافت های نرم و افزایش متابولیسم
- افزایش تراکم استخوانی
- بهبود عملکرد مفاصل
- افزایش استقامت در کاهش خستگی و احساس ضعف
- افزایش و بهبود تعادل بدنی
- افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات و اندام
موارد کاربرد تمرین درمانی
تمرین درمانی نقش موثری در درمان و بهبود مشکلات ارتوپدی دارد که در این جا به مهم ترین آن ها اشاره مختصری کرده ایم:
- درمان مشکلات کمر و ستون فقرات و عوارض ناشی از آن ها مانند دیسک کمر و سایر مشکلات مرتبط با دیسک کمر
- درمان آرتروز مفاصل و کمک به کاهش درد و تورم ناشی از آن ها و بهبود دامنه حرکتی مفاصل درگیر آرتروز
- درمان و بهبود مشکلات و اختلالاات مفصلی و کمک افزایش انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی مفاصل درگیر
- کمک به تسریع بهبودی آسیب استخوان ها مانند شکستگی و سایر آسیب های این چنینی
- بهبود مشکلات جسمی ناشی از اختلالت عصبی مانند سکته مغزی و پارکینسون بخصوص در افراد سالمند
موارد منع تمرین درمانی
- انجام اعمال جراحی
- ابتلا به پوکی استخوان
- بیرون زدگی دیسک
- آرتروز شدید
- وجود التهاب در مفاصل
- ابتلا به بیماری قلبی و عروقی
- ابتلا به بیماری های تنفسی
- ابتلا به بیماری های عفونی
تمرین درمانی مجموعه‌ای از حرکات و فعالیت‌های ورزشی است که فیزیوتراپیست برای بهبود قدرت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، تعادل و دامنه حرکتی مفاصل طراحی می‌کند. این تمرین‌ها مخصوص شرایط هر بیمار تنظیم می‌شوند.
- کاهش درد و خشکی مفاصل
- تقویت عضلات ضعیف یا آسیب‌دیده
- بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی
- پیشگیری از آسیب‌های بعدی و بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره یا ورزشی
تمرین‌های درمانی “ویژه وضعیت بیمار” هستند و با هدف بهبود مشکل خاص طراحی می‌شوند، در حالی که ورزش عادی عمومی است و ممکن است حتی در بعضی موارد باعث آسیب بیشتر شود.
بسته به شدت آسیب و میزان همکاری بیمار، معمولاً بعد از چند جلسه (۲ تا ۴ هفته) تغییرات مثبت مثل کاهش درد و افزایش حرکت احساس می‌شود. برای نتایج پایدار نیاز به استمرار و پیگیری برنامه تمرینی است.